Carlijn Speksnijder is de educator van DierenPark Amersfoort. Zij brengt op allerlei manieren de liefde van de natuur over. Denk aan spreekbeurten, video’s, maar ook grote natuurprojecten. De laatste tijd is Carlijn heel druk met de Nederlandse natuur.
Fruitratje
De eikelmuis is het minst bekende en meest zeldzame knaagdier van Nederland. Anders dan je wellicht zou vermoeden, is de eikelmuis geen muis. De naam is een afgeleide van de wetenschappelijke naam van het dier, ‘Eliomys quercinus’, een soort verbastering van deze naam. Niet overal wordt het dier overigens ‘eikelmuis’ genoemd, in België draagt het knaagdier de naam ‘fruitratje’. Sinds 2016 is de soort ook bij ons in het park te vinden. In het Woud, een themagebied dat volledig in het tegen staat van de Nederlandse natuur.
Slaapmuis
De eikelmuis valt onder de familie ‘slaapmuis’ en zit tussen de families van ‘muizen’ en ‘eekhoorns’ in. De naam ‘slaapmuis’ heeft de muis te danken aan de lange winterslapen die de soort houdt. Zo’n slaap kan wel een halfjaar duren. Aangezien het dier geen wintervoorraad aanlegt, moet het dier na zo’n lange winterrust veel eten om aan te sterken. De eikelmuis verliest namelijk tijdens de winterslaap wel vijftig procent van het lichaamsgewicht. Eikelmuizen zijn alleseters, zo zijn zij dol op vruchten, zaden, noten, insecten, jonge vogels, kleine zoogdieren en soms zelfs eieren.
Pluimstaart
De eikelmuis heeft een bijzonder uiterlijk en kun je aan verschillende kenmerken herkennen. Zo heeft het dier een zwart masker dat begint vanaf de neus en doorloopt tot de oren. Ook heeft de eikelmuis een opvallende, kenmerkende staart die driekleurig is: zwart, bruin en wit. De staart is lang en heeft een pluim aan het uiteinde. De staart is erg belangrijk voor de eikelmuis, want hiermee houden zij namelijk goed hun evenwicht als zij over hoge tak balanceren. Het knaagdiertje heeft een warmbruine tot grijze rug, hun buik is wit tot crèmekleurig. Ook is de eikelmuis te herkennen aan grote ovaalvormige oren, spitse neus en donkere kraaloogjes.
Bedreigd
Door meer aandacht te vragen voor het dier, wordt de bezoeker meer bewust van de bedreigingen van de eikelmuis. DierenPark Amersfoort zet zich daarom graag in voor dit bijzondere knaagdier. Als dierentuin hebben we een groot publiek met allemaal dierenliefhebbers die geïnteresseerd zijn in dieren ver weg, maar ook dichtbij. Wij geven iedere parkbezoeker de mogelijkheid om een ‘flesje’ bij te dragen. Ons DierenPark Amersfoort Wildlife Fund heeft bakken in het park staan waar bezoekers hun petflessen kunnen achterlaten. Het statiegeld wordt gebruikt in het onderzoek naar de eikelmuizen.
Projectleider en onderzoeker Ellen van Norren is werkzaam voor de Zoogdiervereniging. Met haar kennis over zoogdieren uit eigen land, zet zij zich in voor de Nederlandse natuur. Zo is zij dit jaar een van de grote krachten achter het ‘Jaar van de Eikelmuis’.
Tijd voor actie
In de jaren vijftig van de vorige eeuw kwam de eikelmuis nog in duizendtallen voor in Nederland, maar rond de eeuwwisseling ging het aantal rap achteruit. Oorzaken hiervoor zijn onder andere schaalvergroting in de landbouw, de verzuring van de bodem en het gebruik van insecticide (een chemisch bestrijdingsmiddel om insecten mee te bestrijden). Een andere oorzaak zijn de temperatuurwisselingen tijdens de winterslaap van de eikelmuis. Door de verschillende oorzaken heeft het dier dus beschermingsmaatregelen nodig om in het wild te blijven voortbestaan. Als er nu geen actie wordt ondernomen, dan is de kans groot dat dat de eikelmuis helemaal uit Nederland verdwijnt. De dieren staan sinds 2006 al op de rode lijst als ‘ernstig bedreigd’. De Zoogdiervereniging heeft daarom al een aantal zoekacties gestart om in kaart te brengen waar het dier nog voorkomt. Daaruit blijkt dat de eikelmuis alleen nog maar in het zuidoosten van Maastricht is te vinden. Daar leven nu nog zo’n honderd tot 150 eikelmuizen. In 2017 is er daarom een nieuwe populatie in dit Zuid-Limburgse gebied uitgezet. Dit gebied is geschikt voor de eikelmuis, omdat hier veel meer insecten leven dan in andere Nederlandse bossen en hier veel zonnige hellingen zijn; daar houdt de eikelmuis van.
Zenderonderzoek
De precieze oorzaak van de afname van de eikelmuis is niet bekend. Daarom wordt er nu gestart met zenderonderzoek. Met dit onderzoek is het mogelijk om de eikelmuis te volgen. Op deze manier wordt er meer informatie opgehaald over hoe het dier leeft en waar de eikelmuis behoefte aan heeft, maar ook hoe de leefomstandigheden van het dier kan worden verbeterd. Hiervoor is financiering nodig. Tijdens het Jaar van de Eikelmuis ligt de focus onder andere op meer landelijke bekendheid voor dit bijzondere dier. Bijvoorbeeld door het verkrijgen van meer media-aandacht, waardoor de bekendheid van het dier wordt vergroot. Het moet duidelijk zijn dat écht iedereen een bijdrage kan leveren aan het bestaansrecht van het dier.
Eikelmuis-webinar
Dit jaar worden er door de Zoogdiervereniging allerlei activiteiten rondom de eikelmuis georganiseerd. Zo vinden er landelijke webinars plaats, is er speciale eikelmuis-merchandise, vlogs en vinden er in de voorjaarsvakantie interactieve lezingen over de eikelmuis plaats in DierenPark Amersfoort. Voor de lezing op 2 maart zijn nog plaatsen beschikbaar, opgeven kan via de site van het park. Maar wees snel: de plekken gaan snel.