Heleen Post is de onderzoekscoördinator van DierenPark Amersfoort. Zij organiseert en beheert alle onderzoeken in het park. In deze blog vertelt Heleen wat de EAZA Biobank is en welke rol DierenPark Amersfoort hierin speelt.
De EAZA Biobank
De EAZA Biobank is een initiatief van EAZA, de European Association of Zoos and Aquaria. Oftewel: Europese Vereniging van Dierentuinen en Aquaria. In de EAZA Biobank wordt genetisch materiaal van zo veel mogelijk dieren opgeslagen. Denk hierbij aan bloed en weefsel. In dit materiaal zit heel veel informatie. Door dit materiaal te onderzoeken leren we nog meer van dieren, hun afkomst en hun gezondheid.
De ruim driehonderd dierenparken die aangesloten zijn bij EAZA verzamelen het genetische materiaal van hun dierbewoners. Dit slaan dierenparken op in hun vriezers en daarna sturen de parken de samples op naar een van de vier centrale plekken in Europa. Vier grote dierenparken in Antwerpen, Edinburgh, Kopenhagen en Berlijn hebben gigantische vriezers waarin bloedmonsters (en de weefsels) van alle dieren in EAZA-dierenparken wordt opgeslagen. Handig!
Rol DierenPark Amersfoort
DierenPark Amersfoort helpt ook mee en bewaart daarnaast een paar bloedsamples in een eigen vriezer voor kleinschalig onderzoek. Als onze dierenarts Chrispijn Schilp bloedmonsters nodig heeft, kan hij er direct bij. Ook levert DierenPark Amersfoort direct genetisch materiaal aan, aan collega-dierenparken die daarom vragen. En gelukkig blijven deze samples heel lang goed in de vriezer. Zelfs het bloed en weefsels van overleden dieren is van groot belang!
Chrispijn Schilp is de dierenarts van DierenPark Amersfoort. Hij voert gezondheidschecks uit bij dieren en behandelt de dierbewoners als zij ziek zijn.
Als dierenarts heb ik al heel veel buisjes bloed afgenomen. Maar ik doe dit niet zomaar en alleen als het echt nodig is! Bijvoorbeeld: als een dier ziek is of als ik een jaarlijkse gezondheidscontrole uitvoer, neem ik vaak bloed af. Dan kan ik voor de Biobank en onze eigen opslag een beetje extra bloed afnemen. Want zoals Heleen al zei: in bloed zit heel veel informatie!
Dierinformatie
We kunnen heel veel aflezen uit bloed. Ik kan zien of organen wel goed hun werk doen of dat bijvoorbeeld de witte bloedcellen een infectie proberen te bestrijden. Het bloed van een ziek dier vergelijk is dus met het bloed van gezonde soortgenoten om te achterhalen wat er mis is.
Maar dat niet alleen. Er is nog iets bijzonders in bloed af te lezen. Diersoorten bestaan uit verschillende ondersoorten en in bloed kunnen wij tot in detail zien hoe puur de soort is. Hiermee bedoel ik: komt er ergens in de familielijn een andere soort voor? Wist je bijvoorbeeld dat er meerdere zebrasoorten zijn en wel negen verschillende giraffensoorten! Zelfs dat kunnen we aflezen in een druppeltje bloed.
Om de bloedlijnen zuiver te houden, willen we niet dat een Masai-giraffe paart met bijvoorbeeld een Angolagiraffe. En een Grévy zebra niet met een steppezebra. Bij sommige dieren kun je verschillende ondersoorten makkelijk uit elkaar houden, maar dat is niet altijd zo! Deze informatie kunnen we wel eenvoudig aflezen uit genetisch materiaal. Experts pluizen het genetische materiaal (bijvoorbeeld bloed) uit en zien zelfs waar de voorouders van het dier in de natuur hebben geleefd! Wist jij dat?
De genen
We vinden in het bloed dus ook genetische familiebanden. DierenPark Amersfoort is stamboekhouder van de gevlekte hyena. Dit betekent dat ons park binnen de EAZA-dierentuinen zoekt naar geschikte koppels. Bij het zoeken naar deze match, is het belangrijk om te kijken naar de familiesamenstelling. Ook van heel lang geleden. Hoe verder de bloedbanden uit elkaar liggen, hoe sterker de match. En dit moeten stamboekhouders allemaal binnen dezelfde ondersoort bekijken. Dus DierenPark Amersfoort kijkt alleen naar het stamboek van de gevlekte hyena’s. Andere hyenasoorten worden hierin niet meegenomen. Best een moeilijke puzzel dus.
In de natuur
In sommige gevallen kan de informatie uit het bloed worden gebruikt om dieren uit te zetten in de natuur. De locatie én het individu is erg belangrijk. Waar hebben de voorouders gewoond, wat zeggen de bloedlijnen van de voorouders en hoe gezond is het dier? Het genetische materiaal leert ons waar het dier oorspronkelijk vandaan komt en dus waar het dier eventueel kan worden uitgezet. Daarnaast zegt het bloed iets over de gezondheid van een dier. Hoe gezonder en sterker, hoe groter de overlevingskans. Er komt dus heel wat bij kijken voor een dier op een goede plek kan worden uitgezet.
Vorig jaar zette DierenPark Amersfoort twee vale gieren uit in het Balkangebied. Voordat de vogels werden uitgezet, werd er bloed afgenomen van de gieren. We zagen dat de aaseters sterk en gezond waren en de bloedlijnen van de gieren waren zuiver. Dus mochten beide vogels in de vrije natuur uitvliegen. Maar: op dit moment kunnen lang niet alle diersoorten worden uitgezet, omdat bijvoorbeeld het oorspronkelijk leefgebied niet veilig is.
Bloedafname
Het is duidelijk: in bloed lezen we heel veel informatie af. Maar we nemen niet zomaar bloed af voor de EAZA Biobank. Ik kijk altijd of het dier baat heeft bij een bloedafname. Als ik bloed afneem, kan ik ervoor kiezen om een extra beetje bloed af te nemen voor onze eigen opslag en de EAZA Biobank. Deze bloedsamples zijn de puzzelstukjes in veel Europese onderzoeken.
Zo zie je maar: onderzoek doen is heel belangrijk, want er is nog heel veel dat wij nog niet over dieren weten. Dierenparken werken samen aan het gezond houden van alle dieren, op allerlei manieren. En bloedafname speelt hierin een heel belangrijke en onmisbare rol. Had jij dat gedacht?