Heleen Post is gedragsbioloog en dierenwelzijnscoördinator van DierenPark Amersfoort. Zij organiseert daarnaast alle onderzoeken in het park en doet ook zelf onderzoek naar onder andere dieren en hun gedrag.
Hoe communiceren dieren?
Dieren praten niet zoals jij en ik. Dieren communiceren (informatie geven aan een ander) met geluid, lichaamstaal, aanraking, geur, kleur, licht en trillingen. Niet altijd met alleen geluid dus, zoals wij mensen vaak doen.
Deze zeven manieren van communicatie worden gebruikt om aan een ander aan te geven: “Ga weg, dit is mijn leefgebied!” En: “Daar vind je voedsel en water.” Sommige signalen betekenen dat dieren elkaar ‘lief’ vinden. Katachtigen geven bijvoorbeeld kopjes. En met aanrakingen, lichaamstaal of geuren vertelt een mannetje aan een vrouwtje dat hij interesse in haar heeft. En andersom. Maar dieren communiceren ook om elkaar te waarschuwen als er gevaar dreigt. “Kijk uit!”
Geluid: olifanten
Heb jij een olifant wel eens horen trompetteren? Dit harde geluid maken de dikhuiden wanneer ze blij, bang of boos zijn. Ook communiceren olifantenfamilies met elkaar door geluidstrillingen. Deze trillingen zijn zo laag dat jij en ik dit niet kunnen horen. Maar een olifant hoort deze klanken op wel zes kilometer afstand!
Lichaamstaal: chimpansees
Aan lichaamstaal kun je in het dierenrijk misschien wel meer aflezen dan aan geluid. Als chimpansees blij zijn of ze willen spelen, zie je dit op hun gezicht. Kijk maar eens goed. De mond van de aap gaat een beetje open, de chimpansee ademt heel snel. Soms tikken zij elkaar aan. “Wil jij met mij spelen?”
Als jij blij bent, verschijnt er een glimlach van oor tot oor. Maar er is één groot verschil. Als een chimpansee lacht en de tanden laat zien aan een familielid, dan is de aap helemaal niet blij. Deze lach is het teken dat de mensaap bang of boos is. Oppassen dus!
Aanraking: bavianen
Net als chimpansees houden bavianen van vlooien. Apen doen dit om elkaar schoon te maken, maar vooral om hun band te versterken. Als apen elkaar vlooien, komt er een gelukshormoon vrij in hun lichaam. Dit gebeurt ook bij mensen als wij elkaar knuffelen. Dit geeft ons – en bavianen ook – een goed gevoel. Mensen en apen lijken best wel op elkaar.
Geur: ringstaartmaki’s
En een ringstaartmaki dan? Maki’s communiceren door geuren. Hoe? Nou, deze dieren hebben zwarte ‘knopjes’ aan de binnenkant van hun armen, op hun billen en onder hun oksels. Als je langs of op het maki-eiland loopt, zitten de maki’s vaak met hun buik in de zon en hun armen gespreid. Dit doen zij met een reden. Hierdoor schijnt de zon op hun polsklieren (geurklieren) en komt de lichaamsgeur vrij. Deze geur smeren de maki’s aan boomstammen en aan zichzelf. Hiermee vertellen zij hun soortgenoten wat hun territorium (leefgebied) is.
Het mannetje heeft zelfs een haak op elke polsklier. Hiermee kan hij zijn geur diep in de bast van bomen uitsmeren. En als een ander mannetje zijn territorium binnendringt, houden de vechtersbaasjes een geurgevecht. De mannetjes smeren hun staart in met geur. Daarna wapperen zij de geur naar hun tegenstander. Wie de sterkste geur heeft wint en mag paren met de vrouwtjes.
Kleur: kameleons
De kameleon heeft wéér een eigen manier om aan te geven hoe het zich voelt: met kleuren. Een rode of felblauwe kleur betekent: “Je komt in mijn territorium (leefgebied). Ga weg!” Ook regelt de kameleon de lichaamstemperatuur met de huid. Als het dier het koud heeft, wordt de lichaamskleur donkerder. Handig! Dit trucje werkt ook voor jou. Een donker T-shirt trekt warmte aan, een licht shirt stoot warmte eerder af.
Licht: vuurvliegjes
Vuurvliegjes zijn bijzondere, kleine dieren die communiceren via licht. Heb jij er wel eens een zien vliegen? Vuurvliegjes hebben kleine lichtjes achter in hun lijf, een soort gloeilampjes. Met deze lampjes geven de vliegjes aan: “Kom mee, we vliegen deze kant op!” Ook gebruiken de mannelijke vliegjes deze lichtsignalen om indruk te maken op een vrouwtje.
Trillingen: bijen
Tot slot: bijen. Deze insecten dansen door trillingen. Dat is bijzonder! Als een bij een lekkere bloem heeft gevonden met stuifmeel erin, brengt het insect de geur mee naar de kolonie. Andere bijen ruiken deze geur. Door te dansen vertellen zij elkaar waar dat lekkere hapje te vinden is. Aan de richting en snelheid van de dans kunnen de bijen zien waar zij precies heen moeten vliegen.
Zo, nu ken jij zeven manieren hoe dieren met elkaar communiceren. Maar dat is eigenlijk nog niet alles. Heb je wel eens van echolocatie gehoord? Via geluidsgolven communiceren vleermuizen met elkaar. Haaien ‘praten’ op wéér een andere manier: onder andere aan de hand van elektromagnetische velden in de zee. Elk diersoort heeft een eigen manier om informatie over te brengen. Net als jij en ik. Wil jij dit met eigen ogen zien? Kom dan snel langs bij DierenPark Amersfoort en kijk goed naar de verschillende diersoorten en de manieren van ‘praten’. Wat valt jou op?
